"Santa Cristina": Desfarënzia danter les verjiuns

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Sajoch (descuscion | contribuc)
p moved Santa Crestina to Santa Cristina: etymologically correct
Sajoch (descuscion | contribuc)
Nessun oggetto della modifica
Rissa 1:
{{Infobox comun talian
|Inom luech = Santa CrestinaCristina Gherdëina<br />''(Sankt Christina in Gröden<br />Santa Cristina Val Gardena)''
|Blason = Santa Cristina Valgardena-Stemma.png
|Comun = Santa CrestinaCristina Gherdëina
|Stat = [[Talia]]
|Region = Trentino-Südtirol
Rissa 22:
|}}
 
'''Santa CrestinaCristina''' ie n chemun de 1.902 abitanc dla [[Südtirol|provinzia autonoma de Bulsan]].
 
La populazion rejona al 90% [[Lingaz ladin|ladin]].
Rissa 31:
10. – 12. Centené:
 
Tres sbuscamënc nasc tla prima nëidies i mejes de S. CrestinaCristina; l se trata de paurs che muessa dé jù na pert de si davanies (dant al dut roba che crësc tla natura "Naturalien") ai vëesculi de Freising y de Augsburg, davia che chisc paures ova pu giapà propi da chisc vësculi la lizënza de unì tló. L luech de runcaudie (che vën dal latin roncare) lecorda scialdi tlèr che l ie unì sbuscà dan fé su cësa y tublà. Plu tert ie pona unic i grofs da Sacun y chëi di Wolkenstein a cumandé.
 
L prim documënt ufiziel ulache l vën dant per l prim iede l inuem de Gherdëina ie de ntëur l’ann 999, canche n grof Otto de Andechs ti scinca al vëscul Gottschalk de Freising plu puscions, danter l’auter nce l "forestum ad gredine I ".
Scumenciamënt dl 12. Centené:
 
Tl luech ulache l ie aldidancuei la «cësa dl meune" (sun plaza de dlieja; ressaneda dal prim partimënt nsù l’ann 1990) dessel vester stat na capela benedida al inuem de S.CrestinaCristina.
1277:
 
Rissa 51:
1418:
 
Santa CrestinaCristina deventa la senta dla "curazia Gherdeina" (che depënd dala pluania de Laion) y l preve che tuva tló a se cruzië dl bën dl’anes de duc i abitanc de Gherdëina y nce de Colfosch (Colfosch fajova ntlëuta pert dla suneria di Wolkenstein y tucova percël pro Sëlva). Nteressant ie tlo n documënt da ntlëuta che disc che l pluan da Laion fova ubligà a mandé te Gherdëina (y ntlëuta ulova chël dì a S. CrestinaCristina!) n preve c he savova da rujené gherdëina y tudësch.
Bele plan se à pona un n luech ndolauter destacà dala gran curazia de Gherdëina deventan nscila nstësses curazies:
dl 1516 Colfosch, dl 1655 Urtijëi y dl’ann 1697 Bula. Mpermò l’ann 1735 ie Sëlva deventeda n benefiziat (che dependòva da Santa CrestinaCristina). Nteressant iel nce che mpermó l’ann 1902 se à Gherdëina destaci dala pluania de Laion canche Urtijëi ie deventeda pluania. Santa CrestinaCristina ie deventeda pluania mpermò l’ann 1922.
1420:
 
La dlieja vën benedida a unër de doi sanc: Sant’Antuene dal purcel y Santa CrestinaCristina de Bolsena.
1443:
 
Ai 13 de nuvëmber de chësc ann giapa S. CrestinaCristina n preve per si cont.
1478:
 
Rissa 65:
16. Centené:
 
Coche l fova ntlëuta usanza ti vën nce ala dlieja de S. CrestinaCristina fabricà prò na capela dai osc. Chesta , fata sambënzënza tl stil de si tëmp, baroch, vën benedida ai 15 de juni 1518.
La dlieja de S. CrestinaCristina ie architetonicamënter dastramp nteressanta, davia che n possa ancunté duc i stii de majera mpurtanza , dal stil romanich a chël gotich y inant su nchin a chël baroch. Mònce tl stil rococo ie da iel unì fat zeche, y plu avisa i trëi depënc a fresch ntëur ciampanil, che rapresentea la Stazions.
1641:
 
Rissa 76:
1674:
 
Santa CrestinaCristina devënta curazia.
1690:
 
Rissa 85:
1834:
 
Sun plaza de dlieja vëniel fabricheda la prima scola a S. CrestinaCristina. Te chësc fabricat giapa lerch nce n cuatier per l mëune y per l urgrister. Sëuraprò fova chësta nce la cësa de chemun cun si ufizies y majon per la sentedes. Chësta cësa ie reseda la sënta de chemun nchin l ann 1970. Aldidancuei, y plu avisa dal 1989, ie tló laite la bibliotech y n pitl local cun cësadafuech per i jëuni.
1840:
 
Rissa 91:
1845:
 
Do che n ova finà i gran lëures de ngrandimënt dla dlieja ie unì a Santa CrestinaCristina l vëscul de Trënt, Sen. Johann Nepomuk von Tschiderer, a benedì ora da nuef la dlieja.
1856:
 
N ucajion dla giaurida dl stradon nuef da Pruca ite vëniel nunzià per l prim iede ufizialmënter la mujiga de S. CrestinaCristina. Segur iel che a S. CrestinaCristina fòvel ntlëuta bele n cor de dlieja cun orchestre, ma l ne n ie mo nia stat mesum abiné ora da can.
1871:
 
Rissa 100:
1874:
 
S. CrestinaCristina giapa n si ufizie dala posta (K.K. Postamt).
1882:
 
Gran eghes fesc su truep danesc a S. CrestinaCristina. Per rengrazie che degni a messé murì vëniel fata na pitla pelda sun Plesdinaz (sot al luech de La Creusc).
1885:
 
Rissa 115:
1906:
 
Sun Plan da Tieja vëniel fat per S. CrestinaCristina y Sëlva la scola per l ziplé.
1912:
 
N scumëncia a fabriché la scola nueva. Chësc gran fabricat, scialdi da snait per chei ani, à mpermò pudù unì finà defin do la prima gran viera. Bera Luis de Lorp mé à cuntà che ël se lecorda mò avisa coche ntan la viera univel tacà sù sun i puenc nteur scola via saudeies rusc che ne fajova nia bontà y ne laurova nia aslune assé a fé la ferata da Tluses nchin te Plan, che passova pu iust do scola via. A chisc puere perjunieres ti univel ciulà la mans do l spinel via y pona trac su sun i puenc iust tan insù che i ne dajova nia plu sëura cun la pizes di piesc.
Sce a n valguni ti savova ntlëuta l fabricat true massa grat – uemes de chemun messova se lascé cuiné che l ie ben massa de pertendù ulëi meter su na "Università" a S. CrestinaCristina – pona pòssen sën zënzauter dì che l ie stat na gran fortuna che n à proietà y fat la scola escila, ti pitan for lerch a duc i sculeies, nce ti ani 60, canche l ne n fova plu de 200!
N auter fat de gran nteres ie che per fé la scola àn petlà scioldi nce dala populazion, metan a jì na gran lotteria.
1915:
 
Nfin a chësc ann ova nce S.CrestinaCristina si cumpania di scizri. Scialdi nteressant iel tlo da di che la bandiera di scizri ova messé sparì ntan l tëmp dl fascism y che n la à abineda mpermò i ani 80. Sën iëla inò cumededa y fata su da nuef y possa unì purteda nteur canche l ie la prucescions.
1924:
 
Rissa 138:
Gherdëina mët a jì i campionac dl mont de schi alpin.
Per chësta ucajion iesen boni de realisé nce truepa nfrastrutures nueves te Gherdëina.
S. CrestinaCristina giapa na cësa de chemun nueva cun na blota sala per majera manifestazions.
Bas ite giapa nce l cor y la mujiga na bela sala per la proves.
1973:
 
A S. CrestinaCristina vëniel giaurida na Scola Mesana. Nchin sën fova cër duc y sculeies sfurzei a ji a Urtijei tla Mesana, ma ajache ilò ne fòvel nia plu lerch assé, ova S. CrestinaCristina mussù abiné te curt tëmp na soluzion. Riesc àn pensà de nuzé l vedl spedel, davia che puec ani dant se n fòva jites la munighes y a chëla moda òven messé dé su chesta nfrastrutura de gran mpurtanza.
1980:
 
Rissa 151:
1982:
 
Nce a S. CrestinaCristina ven fabricheda na bela cësa per l sport, ulache dantaldut la scoles po’ finalmënter tenì si ëures de ginastiga coche se damanda n nseniamënt atuel, ma ulache nce duta l’autra lies po’ fé si atività de sport.
1986:
 
Rissa 164:
1995:
 
S. CrestinaCristina giapa n bel ciamp dal sport allergia, cun n ciamp reruler per l juech dla codla y n mplant per l atletica lesiera.
For l medem ann giapa nce i destudafuech na senta nueva, che do relativamënter puec ani fova bele deventeda massa pitla. Chësta senta vën fata danter la Chemun y la senta nueva dla Cassa Raiffeisen, y nce paieda n gran pert da chësta. Tlo iel sen scialdi plu lerch per i auti y nce na blota sala per pudei tenì reunions y nseniamënt per la furmazion che i destudafuech adrova. L majer utl ie dessegur chël de vester sun stradon.
1996:
Rissa 178:
 
[[de:St. Christina in Gröden]]
[[en:Santa CrestinaCristina Gherdëina]]
[[eo:S. Crestina-Gherdëina]]
[[fr:Santa Cristina Valgardena]]
Rissa 184:
[[ja:サンタ・クリスティーナ・ヴァルガルデーナ]]
[[nap:Santa Cristina Valgardena]]
[[nl:Santa CrestinaCristina]]
[[no:San Crestina]]
[[pl:Santa Cristina Valgardena]]