"Santa Cristina": Desfarënzia danter les verjiuns
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
p robot Adding: war, vi, ru, es, af, ca, lmo, uk Modifying: no:San Cristina,eo:S. Cristina-Gherdëina,nl:Santa Cristina Gherdëina,pms:Santa Cristina Gherdëina |
→Storia de Santa Cristina: inter-wiki-links! |
||
Rissa 31:
10. – 12. Centené:
Tres sbuscamënc nasc tla prima nëidies i mejes de S. Cristina; l se trata de paurs che muessa dé jù na pert de si davanies (dant al dut roba che crësc tla natura "Naturalien") ai vëesculi de [[Freising]] y de [[Augsburg]], davia che chisc paures ova pu giapà propi da chisc vësculi la lizënza de unì tló. L luech de runcaudie (che vën dal latin roncare) lecorda scialdi tlèr che l ie unì sbuscà dan fé su cësa y tublà. Plu tert ie pona unic i grofs da [[Sacun]] y chëi di [[Wolkenstein]] a cumandé.
L prim documënt ufiziel ulache l vën dant per l prim iede l inuem de [[Gherdëina]] ie de ntëur l’ann 999, canche n grof Otto de Andechs ti scinca al vëscul Gottschalk de Freising plu puscions, danter l’auter nce l "forestum ad gredine I ".
Scumenciamënt dl 12. Centené:
Rissa 51:
1418:
Santa Cristina deventa la senta dla "curazia Gherdeina" (che depënd dala pluania de Laion) y l preve che tuva tló a se cruzië dl bën dl’anes de duc i abitanc de Gherdëina y nce de [[Colfosch]] (Colfosch fajova ntlëuta pert dla suneria di Wolkenstein y tucova percël pro [[Sëlva]]). Nteressant ie tlo n documënt da ntlëuta che disc che l pluan da Laion fova ubligà a mandé te Gherdëina (y ntlëuta ulova chël dì a S. Cristina!) n preve c he savova da rujené gherdëina y tudësch.
Bele plan se à pona un n luech ndolauter destacà dala gran curazia de Gherdëina deventan nscila nstësses curazies:
dl 1516 Colfosch, dl 1655 [[Urtijëi]] y dl’ann 1697 [[Bula]]. Mpermò l’ann 1735 ie Sëlva deventeda n benefiziat (che dependòva da Santa Cristina). Nteressant iel nce che mpermó l’ann 1902 se à Gherdëina destaci dala pluania de [[Laion]] canche Urtijëi ie deventeda pluania. Santa Cristina ie deventeda pluania mpermò l’ann 1922.
1420:
La dlieja vën benedida a unër de doi sanc: [[Sant’Antuene]] dal purcel y [[Santa Cristina de Bolsena]].
1443:
Rissa 69:
1641:
Freiherr Engelhard Dietrich von Wolkenstein se fej fé n ciastel per unì a sté d’instá, davia che l jiva da mac gën a ciacia. L’ciastel univa tlamà "ciastel Gherdëina", ma davia che ël ova lascià fé ntëur via plu lec (n dij che l ne n dëssa vester stac da diesc a dodesc) per zidlé pësc de uni sort, univa chësc ciastel mé plu tlamà "[[Fischburg]]" (ciastel dai pësc).
1645 – 1646:
Te chisc doi ani ie bonamënter unida restrutureda sciche toca sibes la dlieja che nce la calonia. Documentà ie l muradëur: Andreas Valgoi, muradëur a [[Tluses]]. Te chësta ucajion fòvel nchinamei unì cherdà adalerch per cunsëies l cunesciù archhitet Jakob Delai. (Savon che la familia Delai à fabricà l nëubl palaz mercantil a Bulsan, à laurà pea pra l Dom de Persenon y a Neustift, à fabricà la Elisabethkirche tl Seterzinger Moos y Sankt Margarethen a Sterzing, la Liebrauenkirche sun Jeun, la Heilig-Grab-Kirche sul Virgl pra Bulsan y mo truepa autres.)
Tla dlieja renuveda fòvel unì metù ite n bel autere nuef, fat da bera [[Christian Trebinger]] (tlamà nce bera Christl de Trëbe, prim gran scultëur te Gherdëina !).
1674:
Rissa 79:
1690:
La chemun vën destacheda dala suneria de Gufidaun (cumandeda dla 1619 mpò dai Freiherren von Wolkenstein – [[Trostburg]]) y metuda pro chëla de Ciastel, giapan nscì na aministrazion autonoma.
1749:
Dò belau 20 ani de lëures fac pro la dlieja (ngrandimënt dla dlieja nstëssa y pitli auteresc nueves, bonamënter de [[Dominikus Vinatzer]] (dla gran dinastia di scultëures Vinatzer), ruva adalerch l vëscul Leopold von Spaur a la benedì ora da nuef. Nteressant iël tló povester junté leprò che la doi statues de San Piere y San Paul, che ie aldidancuei a man drëta y a man ciancia dla gran autere, fajova dessegur pert di auteresc de Dominikus Vinatzer (*1666 +1739) y de si mut Kassian Melchior (*1710 + 1789).
1834:
Rissa 88:
1840:
Seniëur curat
1845:
Rissa 94:
1856:
N ucajion dla giaurida dl stradon nuef da [[Pruca]] ite vëniel nunzià per l prim iede ufizialmënter la mujiga de S. Cristina. Segur iel che a S. Cristina fòvel ntlëuta bele n cor de dlieja cun orchestre, ma l ne n ie mo nia stat mesum abiné ora da can.
1871:
Rissa 109:
1888:
La liea da mont tudëscia y dl’ Austria ([[Deutsch- Österreichischer Alpenverein]]) fej su la hitia te ncisles ti dajan l inuem de «
1898:
Rissa 145:
1980:
Sun porica de dlieja vën fabricà n orgun nuef. Fat à l orgun Paolo Ciresa de Tesero tla [[Val de Flëm]], depënt l à Silvio Senoner da Rijeda.
1981:
|