Madona di Àbeti

Madona di Àbeti o Abeti vëniel suenz dit te Gherdëina ala Madona dl scapulier o Madona dl Carmine o Madona dl Carmelo o ultimamënter Carmel. La festa dla Madona ie ai 16 de lugio y ie ncé l dì che Dlieja de Santa Cristina ie unida cunsagreda . Tl Calënder de Gherdëina vëniela suenz nce ndicheda sciche Festa di Àbti. Ai 24 de lugio ie l dì dla Santa Cristina de Bolsena.

Autere dedicà ala Madona dl scapulier tla dlieja de Bula.

Articul per Ladin Gherdëina

L scapulier ie n pez da furnimënt che univa purtà dai patri per curì l guant sciche n gurmel, ma che ie deventà n sëni de devozion ala Madona.

Te Santa Cristina fovel bonamënter na confraternita o congregazion di abeti. Nscila scrij Tresl Gruber:"’Nteressant ièl ’l fat che dlongia dlieja mussovel vester sta na Capela dedicheda ala Madona dai Abeti y a Sant’Ujep. Te chësta fovel en gran autere y mo doi de mëndri. Na fatura dl’an 1716-17 de lëures fai nes desmostra che i doi fredesc Mëine y Marcion Vinazer lëurova deberiëda y ova cumedà zeche pra chisc auteresc: „Anzeige wegen Arbeit so ich endts unter und mein bruder Melker bey der Scapulier bruderschaft Unser Lieben Frauen verrichtet haben. Erstlich zwey kleine ältärlein ausgepesert, dafür 2 fl. 24 kr. Anderstons die Ampel und zu zwey leichtern was gerichtet 18 kr. Und was wir wegen gemelter und verrichter Arbeit sein fleissig bezalt worden und 2 fl 42 kr empfangen hoben beckkent unser handtschrift und aigene nÄmen — Domenig und Melcher Vinazer brieder.” ’L plu jëunn di 6 fredesc Vinazer da Pescosta, prim scultëures dla Val Gherdëina, ova inuem Martin. ’L s’ ova maridà ora Runggadic y fova ënghe sta a Unieja a’mparè miec si ert sci che si fra Mëine. Martin univa ratà un di miëur scultëures y architec d’auteresc dla familia Vinazer. Dl 1732-33 ièl ’nfati unì paia per avëi fat en gran autere nuef dla fraternità dla Madona dai Abeti."

Tla dlieja San Lenert de Bula ie n autere dedicà a chësta Madona cun na tofla depënta da Christian Renzler. L dajova sa Bula nce na congregazion di àbeti metuda su tl 1697, canche Bula ie deventeda vera curazia N auter autere dedicà ala Madona dl scapulier ie tla capela da Poz a Urtijëi.

Bibliografia

• Tresl Gruber: La dlieja da Bula. Calënder de Gherdëina 1960, pl. 78.
• Elsa Runggaldier: La capela da Poz. Calënder de Gherdëina 1976, pl. 68.
• Ildefons Perathoner: La Madona de Weißenstein. Calënder de Gherdëina 1990, pl. 101.