"Lingaz rumanc": Desfarënzia danter les verjiuns

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Created page with "L rumanc ie l lingaz ladin rujná tl raion di Grijons tla Svizra. La tradizion scrita dl rumanc met man tl 16eisem secul;..."
 
Mizardellorsa (descuscion | contribuc)
Nessun oggetto della modifica
Rissa 1:
L rumanc ie l lingaz [[ladin]] rujná tl raion di [[Grijon]]s tla [[Svizra]].
La tradizion scrita dl rumanc met man tl 16eisem secul; la sburla prinzipala vegn da la [[Reformaziun|Reforma]] (y da la Contrareforma) y da la intenziun perchel da ti fé avei a la jent na letura de utl moral te sie lingaz.
 
L'om politich dla Engiadina Auta Gian Travers à scrit l prum document rumanc che an conesc: l'ann 1527 àl adorè l lingaz dla oma per n scrit de defenura politica vegnuda publicheda te forma de manoscrit. Les prumes publicazions stampedes per rumanc é vegnudes fora dl 1552: N catechism y n abezé per l'Engiadina Auta. L'autur é Jachiam Bifrun, notar a Samedan. Puec agn plu tert (1560) àl fat la traduzion dl Nuef Testament (idiom puter). L lingaz é strument per la religion.
 
N gran suzes à abù dantadut does publicazions: "Il vêr sulaz da pievel giuven" (La dreta aorela curta per jent joena, 1611), che é vegnù publiché ciamò 12 iadesc per rumanc, 11 iadesc per todesch y 7 iadesc por talian. Gran reson à ence abù la "Consolaziun dell'olma devoziusa" (Consolazion dl'alma dota, 1690), n liber de orazion catolich con cianties che vegn en pert ciantedes ence encuei ciamò. L liber é vegnù publiché 11 iadesc enchin a tl 1945.
 
Tres l'adoranza religiousa romagn i idioms rumanc amarscés da la desvalivanza de confescion, ruvé a n lingaz scrit unifiché n'é die a la longia nia poscibel.