Tera

Articul por Ladin Val Badia

La Tera (gherdëina: Tiera, badiot y fascian: Tera)(simbol: ) é le terzo planët en cunt dla distanza dal Sorëdl y le plü gran danter i planëc dl sistem solar sides por ci che reverda la massa che por ci che reverda le diameter. Al é le su corp dl cil tl sistem solar adaté por la vita minada sicöche chëra dles porsones.

Tera

Sön süa spersa él ega te dötes les trëi formes (lüja, dlaciada, gas) cun na atmosfera metüda adöm dantadöt da ossigen y azot, che adöm cun le ciamp magnetich encër le planët ia para la Tera dai rais cosmics y dales radiaziuns dl Sorëdl. Al vëgn araté che la formaziun dla tera vais zoruch a ca. 4,54 miliarc de agn. Le movimënt de revoluziun dla Tera encër le sorëdl gaujëia l’aternanza dles sajuns.

La spersa dla tera é curida por ca. le 71% dai ozeans, dal mer, dai lec, dai rüs y por le 29% dala tera fërma cun munts, bosć, deserc, dlaciá y dales ijoles. Prësc dui miliarc dla storia dla Tera é gnüs a löm giulan ala aziun de escavaziun tl grund da pert dl rü Colorado tl Grand Canyon. L’influs dla Löna sön la tera gaujëia les marees.

Dac

• sort = Planët
• inom = Tera
• stëra uma = Sorëdl
• classificaziun = Planët terester

Parametri orbitai

• semiassa maiú = 149597887,5 km
• zirconferënza orbitala = 924375700 km
• periel = 147098074 km
• afel = 152097701 km
• ezentrizité = 0,016710219
• perioda_orbitala = 1,0000175 =agn 365,256366 =dis
• velozité minima = 29,291 km/s
• velozité mesana = 29,789 km/s
• velozité mascima = 30,287 km/s
• inclinaziun orbita sön l' ecuator dl sorëdl = 7,25°
• nodus ascendënt = 348,73936°
• argomënt periel = 114,20783°
• satelic = 1 (Löna)
• aní = 0

Dac fisics

• diameter ecuatorial = 12 756,274 km
• diameter polar = 12 713,504 km
• diameter mesan = 12 745,594 km
• spersa = 5,094953216 e=14 m2
• volum = 1,08321 e=21 m3
• massa = 5,9726 e=24 kg
• densité = 5,514 e=3 kg/m3
• accel gravité = 9,7801 m/s2 al ecuator
  (0,997 32 g)
• velozité de fuga = 11186 m/s
• perioda rotaz = 0,997  270 dis siderai (23,9345 ores)
• velozité rotaz (al ecuator) = 465,11 m/s;
• inclinaziun assa sön eclitica = 23,439 281°
• ascensiun reta pol nord = 0° (0 h 0 min 0 s)
• declinaziun = 90°
• temp min = -89°C
• temp max = +58°C
• presciun atmosferica = 101 325 Pa
• albedo = 0,367