Ferata (trasport)

(Readressà da Trasport sun scines)
Articul per Ladin Gherdëina

La ferata ie na forma de trasport fata de un o na grupa de veiculi che va sun scines. Ferates vën dantaldut adurvedes per mené persones y marcianzia.

Na ferata te l'Austria.

Ferates vën normalmënter sburdledes o trates da na locomotif che ie tacheda ite a vagons che mëina la persones o la marcianzia. L da aldidancuei ënghe uniteies de ferates che ne ie nia spartides su te na locomotif y vagons. Chësc vën suënz dant pra ferates a auta velozità. Ferates ie desseniedes per furné sun scines de na cërta destenduda. La destenduda plu adurveda al mond ie de 1435 mm, a chëla che n ti dij la destenduda normala.

Storia mudé

Dl 1814 ova scumencià la storia dla ferata te l'Europa: la prima locomotif a tanf fova unida frabicheda dal injenier George Stephenson y fova furneda te l'Nghiltiera danter Darlington y Stockton-on-Tees. Te l’Austria fova la prima ferata furneda 20 ani do. La “Südbahn” da Bulsan a Verona fova unida giaurida dl 1859 y la ferata danter Dispruch y Bulsan dl 1867, cumpletan nsci la ferata dl Prëner.

Ferates te la Ladinia mudé

Te i raions ladins dajovel plu da giut n valguna ferates, ma aldidancuei ne ie deguna de chëstes plu n funzion. La ferates te i raions ladins fova: