Articul per Ladin Gherdëina


Edberte Moroder dla familia de Trina de Ianesc, nasciuda Eva Irene, tlameda Evelyne, nepota de Batista Moroder (* 22 de nuvëmber 1931 a Urtijëi; † 21 de merz 2013 tl cunvënt de San Koloman a Stockerau) fova na scritëura ladina, muniga dla miscions Steyler y nsenianta de Urtijëi.

Biografia mudé

Ëila à mparà l'ert de ziplé do la scola d'ublianza a Urtijëi. La ie jita pona a scola a Maran, ulache la a tëut la decijion de deventé muniga l ann 1950 pra l cunvënt dla munighes Steyler de Reinegg daujin a Persenon ulache la à tëut l'inuem Edberte. L noviziat ala fat tl cunvënt de San Koloman a Stockerau, tl Austria. La à laurà sciche nsenianta a Viena y a Stockerau. Dal 1965 iela stata a Roma cun si bona cunescënzes de talian, tudësch y nglëisc. La fova redatëura de zaites dla miscions y l ti fova nce uni sëurandata la ncëria de tuedes dla provinzies dla congregazion y cun chël iela rueda giut alalongia ti Paejes Tudësc y tla Polonia. Dal 1993 al 1997 àla cialà sun si loma Philippina Obletter da Juaut nchin che la ie morta. Tl 2005 iela inò jita a sté tl cunvënt San Koloman.

Publicazions y scric mudé

Libri mudé

  • Edberte Moroder: Steyler Missionsschwestern SSpS : Norddeutsche Provinz 1912-1988. Zum Hundertjährigen Jubiläum der Missionskongregation der Dienerinnen des Heiligen Geistes 1889-1989 . SSpS, Heilig-Geist-Kloster: Wickede-Wimbern 1988, 380 plates.
  • Edberte Moroder: Steyler Missionsschwestern SSPS: Süddeutsche Ordensprovinz 1929 - 1989. Zum hundertjährigen Jubiläum der Missionskongregation der Dienerinnen des Heiligen Geistes 1889 - 1989 und zum sechzigjährigen Jubiläum der Süddeutschen Ordensprovinz 1929 - 1989. 100 Jahre SSpS aus Süddeutschland 1890 - 1990. Steyler Missionsschwestern, Dienerinnen des Heiligen Geistes: Laupheim 1990, 552 plates.

ëila fova diretëura y scrijova scialdi tla publicazion tudëscia „Licht im Dunkeln“ (Lum tl scur) dla munighes Steyler. Chësta publicazion ie de pasa 50 libri cun uniun ntëur la 400 plates.

Calënder de Gherdëina mudé

Ëila a scrit 56 articuli tl Calënder de Gherdëina y cun chël iela stata una dla masra cunlauradësses dl calënder.

  • Bontà y mueies dl Digan Seniëur Pavlic. Calënder 2009, pl. 49.
  • Carnescià (poejia). Calënder 2009, pl. 206.
  • Ce sperduda!. Calënder 1985, pl. 112.
  • Cie che l paster ova cuntà (lijënda). Calënder 1986, pl. 165.
  • Cuarta pert dla "Pitla marueies te verzon". Calënder 2006, pl. 102.
  • Cunëscer miec Sant Ujep Freinademetz. Calënder 2009, pl. 87.
  • Da ndeviné. Calënder 2010, pl. 179.
  • Daujin ala Donau. Calënder 2009, pl. 193.
  • For inant?. Calënder 2009, pl. 207.
  • Gherdëina y l mond. Calënder 2012, pl. 87.
  • Gherdëina, mi bela Gherdëina. Calënder 1985, pl. 28.
  • I tëmps se muda . Calënder 2007, pl. 148.
  • Jì a cumpré ite zacan. Calënder 2010, pl. 87.
  • Jon a crì l’ava (poejia). Calënder 1988, pl. 57.
  • Juesc zacan (per mëndri). Calënder 1989, pl. 197.
  • Juesc, richëza dla vita. Calënder 2009, pl. 59.
  • L avaron (storia). Calënder 1984, pl. 48.
  • L inviern scumëncia (Poejia). Calënder 2008, pl. 167.
  • L prim iede cun l guant dala gherdëina (poejia). Calënder 1991, pl. 77.
  • L ruf y la roia - Plan Sant Antone. Calënder 1988, pl. 66.
  • L saut da viere ora (poejia). Calënder 1990, pl. 63.
  • L tëmp fajons'a bën nëus. Calënder 1986, pl. 102.
  • La capela de Puciacia. Calënder 1989, pl. 168.
  • La cuces (poejia). Calënder 1987, pl. 91.
  • La fin de Resciesa Dedora (liejënda). Calënder 1990, pl. 80.
  • La forza dla persona. Calënder 1986, pl. 109.
  • La majera marueies de nosc tëmps. Calënder 1986, pl. 149.
  • La mueia de n preve cun n mut de 13 ani. Calënder1984, pl. 50.
  • L'oma y si pop perdù. Calënder 2009, pl. 202.
  • Mont de Sëuc (poejia). Calënder 1986, pl. 154.
  • Mueies y legrëzes de nosc tieres. Calënder 1993, pl. 64.
  • N lecurdanza da Lidi Riffesser-Moroder de Pigon. Calënder 2010, pl. 184.
  • N majer da cësa Calënder. 2008, pl. 225.
  • Na gran lum vënc la mort. Calënder 2005, pl. 172.
  • Paravis Europa. Calënder 2010, pl. 155.
  • Persona y cultures. Calënder 2013, pl. 129.
  • Pesc o apocalisse?. Calënder 2010, pl. 144.
  • Pitla ciantia da Nadel. Calënder 1989, pl. 53.
  • Pitli tieres da temëi. Calënder 2008, pl. 202.
  • Prei zacan y aldidancuei. Calënder 1992, pl. 68.
  • Prevesc de y te Gherdëina. Calënder 2009, pl. 163.
  • Prima pert dla "Pitla marueies te verzon. Calënder 2006, pl. 40.
  • Quo vadis, Domine?. Calënder 2010, pl. 47.
  • Sa Crist da Pilat y ju n Bierjun. Calënder 1989, pl. 165.
  • San Arnold Janssen, l “pere” de San Ujep Freinademetz. Calënder 2004, pl. 50.
  • San Durich. Calënder 1994, pl. 46.
  • Segonda pert dla "Pitla marueies te verzon. Calënder 2006, pl. 54.
  • Spediei - vita, sanità, mprescions. Calënder 2011, pl. 236.
  • Sun l Königsanger ai 5 de jené. Calënder 2011, pl. 175.
  • Terza pert dla "Pitla marueies te verzon. Calënder 2006, pl. 79.
  • Tieres ntëur cësa. Calënder 2009, pl. 147.
  • Tl luech de papa Giuani Paul I.. Calënder 1987, pl. 111.
  • Toleranza?. Calënder 2011, pl. 202.
  • Vester da cësa. Calënder' 2008, pl. 58.
  • Zeche de bel iel dlonch. Calënder 2007, pl. 96.

La Usc di Ladins mudé

Truepes scric tla Usc di Ladins ie te forma de poejia.

  • Curnacins da mont. Usc 15.7.1987, pl. 23.
  • L’eves. Usc 1.7.1982, 16.
  • L lëuf. Usc 1.2.1983, 27.
  • Pasca. Usc 1.4.1983, 18.
  • L Crist te stua. Usc 1.6.1983, 19.
  • La Crëusc pra streda. Usc 1.6.1983, 22.
  • L crist de Sëura Sas. Usc 1.9.1983, 20.
  • L angiul da Nadel. Usc 1.12.1983, 25.
  • L ann nuef. Usc 1.1.1984, 25.
  • 15 d’agost, mé Ferragosto?. Usc 1.8.1984, 30. Autonn (Herbst). In: Usc 1.11.1984, 2.
  • Carnescià – bal dla mascres. Usc 1.2.1985, 1.
  • L pitl pop mëi nasciù. Usc 1.3.1985, 17.
  • Pasca sul mont. Usc 1.4.1985, 27.
  • Juebia dai Andli. Usc 1.6.1985, 19.
  • La Rondules. Usc 1.8.1985, 7.
  • Man stluta. Usc 15.11.1985, 14.
  • L di plu curt dl ann. Daujin al bòsch. Usc 15.12.1985, 24.
  • La nëif. Usc 1.1.1986, 21.
  • Crist y anticrist. Usc 1.3.1986, 22.
  • Ciampana da Pasca. Usc 15.3.1986, 16.
  • La nëif se nva. Usc 1.4.1986, 18.
  • La terza persona te Die. Usc 15.5.1986, 25.
  • Dal pué al crëscer. Usc 1.6.1986, 26.
  • Bera Ferdinand da Pigon. Usc 1.8.1986, 3.
  • L viërc. Usc 1.8.1986, 8.
  • Anda Gretl da Luca. In: Usc 15.9.1986, 20.
  • Avënt. Usc 1.12.1986, 35.
  • Pesc per l Ann Nuef. Usc 1.1.1987, 10.
  • L mandl de nëif. Usc 1.2.1987, 26.
  • Daduman. Usc 1.3.1987, 19.
  • Fiër laurà tl fuec. Usc 15.3.1987, 8.
  • La primes che l à udù. Usc 15.4.1987, 27.
  • Sumënza. Usc 15.4.1987, 33.
  • La Madona de Lourdes. Usc 15.5.1987, 31.
  • L ann dla Madona. Usc 15.6.1987, 5.
  • Ora per l mont. Usc 1.7.1987, 33.
  • Lech Pisciadù – uedl de Mëisules. Usc 1.9.1987, 11.
  • L gial. Usc 15.9.1987, 4.
  • Chël dala crama. Usc 15.10.1987, 27.
  • Al pere y al ’oma. Usc 15.11.1987, 13.
  • Tëmp de Nadel. Usc 15.12.1987, 27.
  • ie vel pa deplu?. Usc 15.1.1988, 15.
  • Plueia che fej bon. Usc 1.4.1988, 17.
  • Rij pa la Madona?. Usc 1.5.1988, 8.
  • Ciavei. Usc 1.9.1988, 25.
  • Chël ne ëssi nia cherdù. Usc 1.5.1989, 28.
  • Dut se muda perdù ne va nia. Usc 15.5.1989, 28.
  • Tarluies. Usc 15.10.1989, 27.
  • Europa. Usc 25.1.1991, 5.
  • Do la viëra. Usc 8.3.1991, 2.
  • La persona y l Criadëur. Usc 21.12.1991, 6.

Bibliografia mudé

  • Erica Senoner, Matilde Pezzei, Marta Mussner: Ëiles de Gherdëina. Stories de vita de ëiles de Gherdëina, zacan y al didancuei. Chemuns de Gherdëina 2001, pl. 230.
  • Rut Bernardi, Paul Videsott: Geschichte der ladinischen Literatur. Ein bio-bibliographisches Autorenkompendium von den Anfängen des ladinischen Schrifttums bis zum Literaturschaffen des frühen 21. Jahrhunderts. Scripta Ladina Brixinensia 3. Bulsan 2013. ISBN 978-88-6046-060-8 (tudësch) pl. 671-676.
  • La Union di Ladins de Gherdëina: Lecurdanza dla muniga Edberte (Eveline) Moroder de Trinadeianesc. Calënder de Gherdëina 2014, pl. 217.