Matie Ploner
| Articul per Ladin Gherdëina | 
|
Matie Ploner (* 13 de auril a Urtijëi 1770 – 27 de auril 1845 a Persenon) l ie n maester, ugrister, autëur, cumponist, aucat de suneria ladin de Gherdëina.
Vita
mudéMatie ie stat batejà cun l'inuem Matthäus, ma l vën suenz tlamà Mathias o Senieur Matie, Matteo Ploner o nce Moz. Si loma fova Dominika Welponer y si pere Johann Baptist Ploner, maester y ugrister a Urtijëi. Na si sor fova Anna Maria y ie morta cun puec mënsc y n fra Paul Alois ie mort a Siena tl 1820 cun 54 ani. Matie Ploner fova maridà cun Marianna Pittschieller. Ël nen à abù degun mutons.
Scric y poesies
mudé- Matie Ploner: L vedl mut (poejia). Calënder de Gherdëina 1912, pl 38-43.
- Matie Ploner: Coche Seniëur Bepo Mahlknecht, ugrister d’Urtijëi, à da fé a giapé Stina del Sigat. Calënder de Gherdëina 1915, pl 55-60.
- Matie Ploner: Gratulazion a Bepo Mahlknecht per si sant inuem. Calënder de Gherdëina 1915, pl 61-63.
- Matie Ploner: Gratulazion dei cari curazians da Bula . Calënder de Gherdëina 1915, pl 63-65.
- Matie Ploner: Costruzion dla dlieja de S. Durich a Urtijëi. Traduzion Cristl Moroder-Mureda. Calënder de Gherdëina 1948, pl 32-43.
- Matie Ploner: L’orgun dla dlieja de S. Durich a Urtijëi. Calënder de Gherdëina 1950, pl 56-61.
- Matie Ploner: La vedla muta y L vedl mut. Calënder de Gherdëina 1966, pl. 45-47.
Bibliografia
mudé- C.: Seniëur Matie. Calënder de Gherdëina 1915, pl 52-55.
- Leo Runggaldier-Furdenan: Seniëur Ugrister Moz Ploner (Matie Ploner). Calënder de Gherdëina 1950, pl 61-64.
- Christian Moroder: Traduzion dal tudësch tl Gherdëina de chël che à scrit ’l seniëur ugrister Moz Ploner dla costruzion dla dlieja die S. Durich a Urtijëi. Calënder de Gherdëina 1948, pl. 32-43.
- Nce tieres juda a fe dliejes. Calënder de Gherdëina 1957 pl. 86-88.
- Marco Forni: Nota su un antico testo gardenese di Mathias Ploner. Estratto da Opuscula III,3, Roma 1996.
- Toni Sotriffer: Matie Ploner, maester y ugrister. Calënder de Gherdëina 2001, pl. 50-55.
- Toni Sotriffer: Der Grödner Lehrer und Organist Mathias Ploner (1770 - 1845). Leben und Werk im Lichte seiner Tagebuchaufzeichnungen. Da Ladinia XXIV-XXV (2000-2001). Sföi cultural dai Ladins dles Dolomites, Istitut Ladin Micurà de Rü 2002, pl. 95-143.
- Anton Sotriffer: Lecurdanzes de Matie Ploner di ani 1796-1809. Calënder de Gherdëina 2009, pl. 110-114.
- Fabio Chiocchetti: Fora de crigna de autra museghes de Matìe Ploner. Na descorida da marevea che desmostra i leames anter la valèdes ladines al scomenz de l'Otcent. La Usc di Ladins Nr. 20 27 de mei 2022, pl. 6.
Test
mudé
La vedla muta
N' é giapà, son vedla muta!
diejana! cë cossa burta?
ne giapé a maridé?
Ie ne giape plu, l sé !
Ie son vedla y smarida,
nianca n vedl me marida.
Cie ei mei śën da fé?
Per n uem ne me uei piché
vedla muta uei resté.
Wikisource
mudé- Kleine Erzählungen 1
- Kleine Erzählungen 2
- Kleine Erzählungen 3
- Kleine Erzählungen 4
- Kleine Erzählungen 5
- Kleine Erzählungen 6
- La vedla muta
- L vedl mut
- Gratulazion de Seniëur Matie per l santinuem de si amich, Seniëur Bepo Mahlknecht
- Coche Seniëur Bepo Mahlknecht, ugrister d' Urtijëi
- Gratulazion di cari curazians da Bula