Lingaz tudësch
| Articul per Ladin Gherdëina | 
|
L tudësch (Deutsch, pronunzià: [dɔʏtʃ]; gherdëina: tudësch, badiot: todësch, fascian: todesch) ie na rujeneda germanica uzidentela che vën rujeneda dantaldut te l'Europa zentrela. La ie la sëula rujeneda ufiziela de la Germania, de l'Austria y dl Liechtenstein, y una de la rujenedes ufizieles de la Svizra, dl Belje, Luxemburg y de la provinzia de Südtirol tla Talia. L tudësch ti semea a autra rujenedes germaniches uzidenteles sciche l olandesc y l frison y mpue plu dalonc l nglëisc. L ti semea ënghe scialdi a autra rujenedes germaniches sciche l danesc, svedesc o norvegesc.
| Tudësch / Todësch / Todesch | |
|---|---|
| Deutsch | |
| Pronunzia | [dɔʏtʃ] |
| Raion | Europa zentrela |
Rujeneda de l'oma | 95 milions (2014)[1] Segonda rujeneda: 80–85 milions (2014)[1] |
Familia de rujenedes | Indo-Europeich
|
Formes da dant | Tudësch aut vedl (Althochdeutsch) / Saxon vedl (Sahsisk)
|
Formes standardisedes |
|
| Latin (Alfabet tudësch) | |
| Status ufiziel | |
Rujeneda ufiziela te |
|
Rujeneda de mendranza recunesciuda te | |
| Regulà da | deguna regulazion ufiziela (Ortografia reguleda dal Cunsëi per l'ortografia tudëscia)[2] |
| Codesc de rujeneda | |
| ISO 639-1 | de |
| ISO 639-2 | ger (B) deu (T) |
| ISO 639-3 | Plu sortes:deu – Tudëschgmh – Tudësch aut mesangoh – Tudësch aut vedlbar – Bavaresc |
 | |
 Rujeneda de maiuranza y (co-)ufiziela
Rujeneda de mendranza y (co-)ufiziela
Rujeneda de mendranza a statut/rujeneda culturela
Rujeneda de mendranza nia a statut | |
L tudësch ie una de la majera rujenedes al mond. L ie la rujeneda de l'oma de zirca 100 milions de persones y la vën rujeneda de ndut da zirca 130 milions de persones. L ie la majera rujeneda de l'oma te l'Union Europea. L vën ënghe scialdi nsenià oradecà, dantaldut te l'Europa (ulache l ie la terza rujeneda plu mpareda do l nglëisc y l franzëus) y ti Stac Unii. La rujeneda ie stata scialdi mpurtanta ti ciamps de la filosofia, teologia, la scienzes y la tecnologia. I paejesc che rejona tudësch ie adum i cuinti al mond ncont de numer de publicazions de nuef libri. N diescejim de duc i libri al mond vën publichei per tudësch.
L tudësch ie na rujeneda pluricentrica y à trëi formes standardisedes: l tudësch de l Deutschland (tlamà Bundesdeutsch), l tudësch de l'Austria (tlamà Österreichisches Standarddeutsch) y chël de la Svizra (tlamà Schweizer Standarddeutsch). Chësta trëi formes se desferenzieia per n valguna paroles, esprescions y datrai nce formes gramaticheles. Les ne ie nia da cunfonder cun i dialec tudësc rujenei te chisc paejes, ma les ie la formes standardisedes de coche l tudësch vën scrit te chisc paejes. Che l da trëi formes standardisedes dl tudësch ie zech che n grum de persones che rejona tudësch ne sa nstësc nia. N tudësch pudës per ejëmpl miné che la parola heuer (ncuei), che ne vën belau nia adurveda tl Deutschland, ie na parola dialetela te l'Austria, ma ntant iel na parola ufiziela tl Österreichisches Standarddeutsch y vën perchël adurveda te documënc ufiziei.
Dialec
mudé
Leteratura
mudé- ↑ 1,0 1,1 "Special Eurobarometer 386: Europeans and their languages" (PDF) (report). Cumiscion Europea. juni 2012. Archivià da l uriginel (PDF) ai 6 jené 2016. Trat ite ai 24 lugio 2015.
- ↑ "Über den Rat". Istitut per la rujeneda tudëscia. Trat ite ai 11 utober 2010.