Persenon
| Articul por Ladin Val Badia | 
|
| Articul per Ladin Gherdëina | 
|
Persenon / Porsenù (gherdëina: Persenon (pronunzià [pəʀsəˈnɔŋ]), badiot: Porsenú, tudësch: Brixen (pronunzià [ˈbʀɪksn̩]), talian: Bressanone (pronunzià [bressaˈnone])) é na zité y n comun dla provinzia Autonoma de Bulsan. Ai 1 jené 2023 ova l chemun na populazion de 22 816[2] persones sun na spersa de 84,7 km². Persenon ie cunlieda ala ferata dl Prëner tres la stazion de Persenon.
| Persenon / Porsenù Brixen (de) Bressanone (it) | |
|---|---|
 | |
 | |
| L dom de Persenon | |
| Raion | |
| Stat |  Talia
|
| Region |  Trentin-Südtirol
|
| Provinzia |  Südtirol
|
| Comunità raion | Val dl Isarch |
| Geografia | |
| Coordinedes | 46°42'59.576"N, 11°39'28.264"E |
| Autëza | 560 m sëura l livel dl mer |
| Spersa | 84,7 km²[1] |
| Demografia | |
| Populazion | 22 816 ab. (1 jené 2023)[2] |
| Grupes linguistiches (cumpededa dl 2011) |
1,2 % ladin 73,1 % tudësch 25,7 % talian |
| Densità | 269,4 ab./km² |
| Politica | |
| Ambolt | Peter Brunner (SVP) (2020) |
| Auter | |
| Codesc de la posta | 39042 |
| Prefis dl telefon | 0472 |
| Targa de l'auto | BZ |
| Codesc ISTAT | 021011 |
| Plata internet | www |
| Cherta | |
 | |
| Posizion de Persenon te Südtirol | |
  Persenon/Porsenù Persenon/Porsenù (Trentin-Südtirol) | |
Geografia
mudéTlima
mudéAldò de la mesures dl tëmp danter l 1951 y l 2010 fova la mesaria dl mëns plu frëit jené a Persenon −2,0 °C; la mesaria dl mëns plu ciaut lugio fova de +19,2 °C.[3] La mesures te la perioda dal 2001 al 2010 ntant mostra su na mesaria de jené de +0,1 °C y na mesaria de lugio de +21,2 °C.
La mesaria de la prezipitazions a l'ann ie de 700 mm, che toma te zirca 85 dis. L inviern ie sciche tl rest de Südtirol normalmënter l tëmp plu sut. La prezipitazions d'inviern ie datrai te la forma de nëif. La majera prezipitazions ie d'instà, canche la frecuenza de temporai ie ënghe plu auta.[4]
|
Temperatures mesanes y prezipitazions per Persenon
Funtana: Temperatures al mëns und Prezipitazions al mëns. Servisc meteo y levines de la provinzia autonoma de Bulsan - Südtirol (Perioda 2001–2010)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Storia
mudéDal 1027 al 1803 fova Persenon la capitela dl Prinzipat dl Vëscul de Persenon, n prinzipat etlesiastich (tudësch: Hochstift) dl San Mper Roman. L prinzipat etlesiastich ne ie nia la medema cossa sciche na diozeja, sun chëla che n prinz vëscul à mé la autorità etlesiastica de n vëscul normal.
Persenon ie la zità plu vedla dl Tirol, bonamënter ovela bele ravises pre-romanes, aldò dla tuedes de Adrian Egger tl raion de Stufels (nce tlamà Alt-Brixen).
Dla zità medievela se à cunservà na pert dla muredes y dla portes (Michaelstor, Säbener Tor, Kreuz-Tor).
L ciastel dl vescul fova uriginariamenter sun plaza, plu tert iel deventà sënta dl capitan dla zità. Pona ie l ciastel unì frabicà da nuef tla luegia da śën y l ie n palaz n pert renaissance y n pert baroch, cun de bela arcades y figures de tieracueta di Habsburger. L museum diozejan ie aldidancuei tla sales de chësc palaz.
L majer giuel artistich dla zità ie bën la pitures a frësch dla chëurt a arcades dl dom (Domkreuzgang). L dom nstës ie na costruzion barochiseda sun na catedrala romanica plu antica. Da amiré iel i revëuc depënc de M.Günther.
Daujin iel la dliejia de pluania de San Michiel de stil gotich tardif. Tla vedla curtina danter l dom y dlieja San Michiel iel l monumënt de Oswald von Wolkenstein, che ël ova ulù per se nstës y che l prejentea coche ciavalier dla Crëusc (Kreuzritter).
I liams de Persenon cun la valedes ladines ie scialdi antics, davia che na gran pert dla Ladinia fova storicamënter sota l vescul de Persenon.
Mo aldidancuei iel na bela cumpëida de ladins che vif a Persenon y che se à urganisà tla Union di Ladins de Persenon.
Trasport
mudéFerata
mudéPersenon ie cunlieda al trasport sun scines tres la stazion de Persenon che ie sun la trata de ferata dl Prëner.
Cumenanza
mudéLingaz
mudé| Lingaz de apartenënza (zensimënt 2011) |
1,2 % ladin |
| 73,1 % tudësch | |
| 25,7 % talian |
Svilup de la populazion
mudéCumpededa de la populazion
Galaria dales fotografies
mudé-
L zënter de Persenon -
Ududa panorama de Persenon -
L Isarch a Persenon
.jpg)
Referënzes
mudé- ↑ "Superficie di Comuni Province e Regioni italiane al 9 ottobre 2011". Istitut naziunel talian de statistica. Trat ite ai 16 merz 2019.
- ↑ 2,0 2,1 https://demo.istat.it/?l=it.
- ↑ Bressanone Varna – Brixen Vahrn Temperaturen (PDF; 39 kB), Daten der Autonomen Provinz Bozen.
- ↑ Bressanone Varna – Brixen Vahrn Niederschläge (PDF; 26 kB), Daten der Autonomen Provinz Bozen.
|
Feldthurns | Funes | Laion | Lujon | Mühlbach | Natz-Schabs | Olaneres | Persenon | Perbian | Pruca | Redant | Tluses | Vahrn | |