Streda Statela 242 de Gherdëina y dl Jëuf de Sela

Articul per Ladin Gherdëina

La streda statela 242 de Gherdëina y dl Jëuf de Sela (inuem ufiziel per talian: strada statale 242 di Val Gardena e Passo Sella) o SS 242, te Gherdëina cunesciù coche l stradon de Gherdëina, ie na streda statela taliana te Südtirol. La scumëncia a Pruca y va tres duta la valeda de Gherdëina nfin su sun Plan de Gralba y da ilò inant sul Jëuf de Sela. La à na lunghëza de 36,7 km y fina te la SS 48 danter Cianacëi y l jëuf de Pordoi.

Trata de la SS 242
Alois Kostner, moler y si cunià Ferdinand Stuflesser a man drëta, ferleigher, fej na viva sula cales tl 1885 pra l scumënciament dl stradon de Gherdëina a Pruca.

Storia mudé

La streda da Pruca nfin a Urtijëi fova stata giaurida ai 26 de utober dl 1856. La fova stata fabricheda tres na scumenciadiva dl marciadënt y ambolt de Urtijëi Johann Baptist Purger y si cunià Jan Matie Moroder. Dant ruoven te Gherdëina mé sun la streda da Ciastel. Chësta nueva streda ti purtova n grum de oportuniteies economiches y per l turism ala valeda che nfina ilò fova stata bëndebo stluta. L custimënt oven finanzià cun n daz che n paiova a Pruca.
L stradon de Gherdëina fova la prima streda che n pudova passé cun ciares da Pruca ite. Davia che via per l Otcënt fova cresciuda dassën l'industria dl ziplé dla valeda, fovel debujën de n cunliamënt cun la val dl Isarch. Nce l turism che avanova se dumandova na streda plu moderna che no l vedl troi dala posta che jiva da Laion autite te Gherdëina.
Canche la trata da Urtijëi a Sëlva fova stata fineda ne san nia avisa. N sa che Sëlva y Santa Cristina ova dal 1855 inant messù mëter su nstësc la streda da Pescosta nfin te Plan y fajova dal 1892 incà paië n daz ta Pescosta per finanzië l mantenimënt de la streda. Nscila fovel da paië n daz doi iedesc per jì a Santa Cristina y Sëlva.

Monumënt mudé

 
Inaugurazion dl monumënt ai 12 de utober 1921

Tl 1921 oven metù su n monumënt dl vedl ambolt da Urtijëi Johann Baptist Purger (1805–1872) per avëi fat su l stradon. L momnumënt de bront ie da udëi al scumenciamënt dl luech y fova stat fat da Ludwig Moroder Lenert.


Funtana mudé

  • cm (Cristl Moroder): 100 Ani stradon de Gherdëina. Calënder de Gherdëina 1956, pl. 66-70.
  • Edgar Moroder: L prim stradon de Gherdëina, 1856 – 2006. Liber per la festa di 150 ani. Union di Ladins de Gherdëina, 2006.
  • Tobia Moroder (ed.) "Die Dolomitenladiner" Folio, Bozen, 2016.